Tam tòa thánh Mẫu gồm 3 ngôi của 3 vị Thánh Mẫu khác nhau là: Đệ Nhất Thượng Thiên, Đệ Nhị Thượng Ngàn và Đệ Tam Thoải Phủ.
Từ thuở hồng hoang dựng nước, người Việt đã tôn thờ Mẹ Thiên Nhiên – Mẫu Nghi – như một biểu tượng của sự sống, sinh sôi và che chở. Tín ngưỡng thờ Mẫu hình thành và phát triển suốt chiều dài lịch sử dân tộc, trở thành nét đặc trưng riêng có trong văn hóa tâm linh Việt Nam. Trong đó, Tam Tòa Thánh Mẫu giữ vai trò trung tâm, gắn với tín ngưỡng Tam phủ – Tứ phủ phổ biến khắp các miền quê.
Nhiều người thắp hương hằng ngày, nhưng chưa hiểu rõ nguồn gốc – ý nghĩa của việc thờ Tam Tòa Thánh Mẫu. Vì sao bàn thờ Đạo Mẫu không thể thiếu hình tượng ba vị Mẫu? Mỗi vị Mẫu cai quản điều gì, ban phúc gì? Thờ tranh hay tượng Mẫu thì tốt hơn? Và chọn tranh Tam Tòa như thế nào cho chuẩn?
Trong bài viết này, Đồ Thờ Tâm Linh sẽ giúp bạn hiểu tường tận về Tam Tòa Thánh Mẫu: nguồn gốc, ý nghĩa, cách thờ, cách chọn tranh tượng và những lưu ý cần biết để rước phúc khí và an lành cho bản thân và gia đạo.
Tam Tòa Thánh Mẫu là ai? – Nguồn gốc trong tín ngưỡng Tam phủ, Tứ phủ
Tín ngưỡng thờ Mẫu – Cội rễ linh thiêng của người Việt
Tín ngưỡng thờ Mẫu là hình thức tôn thờ nữ thần đại diện cho thiên nhiên – Trời, Rừng, Sông, Đất – phản ánh niềm tin vào sự sinh sôi, bảo hộ và độ trì.
Khác với các tôn giáo du nhập, tín ngưỡng Mẫu mang tính bản địa, kết tinh từ văn hóa lúa nước, gắn bó với đời sống thường nhật và phong tục cổ truyền.
Ba vị Mẫu linh thiêng trong Tam Tòa Thánh Mẫu
Tam Tòa Thánh Mẫu là ba vị Thánh Mẫu đứng đầu trong hệ thống Tứ Phủ Đạo Mẫu:
- Mẫu Thượng Thiên (Đệ Nhất) – Cai quản Trời
- Mẫu Thượng Ngàn (Đệ Nhị) – Cai quản Rừng núi
- Mẫu Thoải (Đệ Tam) – Cai quản Sông nước
Mỗi vị đại diện cho một yếu tố tự nhiên, có sắc phong riêng và truyền thuyết khác nhau.
Mối liên hệ giữa Tam Tòa và Tứ Phủ
Tứ Phủ gồm bốn phủ:
- Thiên phủ
- Nhạc phủ
- Thoải phủ
- Địa phủ
Tuy nhiên, Tam Tòa Thánh Mẫu giữ vị trí trung tâm linh thiêng, thường được tôn thờ ở chính điện, còn Mẫu Địa thường đặt ở cung riêng.
Ý nghĩa thờ Tam Tòa Thánh Mẫu trong đời sống tâm linh
Tam Tòa – Biểu tượng bảo hộ và sinh sôi
Ba vị Mẫu đại diện cho ba miền: Trời – Rừng – Nước, là trụ cột của vũ trụ và cuộc sống. Người Việt thờ Tam Tòa để cầu:
- Mưa thuận gió hòa
- Mùa màng tốt tươi
- Gia đạo yên lành
- Công danh, tài lộc, con cái đầy đủ
Thờ Mẫu là giữ gìn cội nguồn dân tộc
Trong tâm thức người Việt, Mẫu chính là Mẹ, là hiện thân của đức độ, bao dung và thiêng liêng nhất. Việc thờ Tam Tòa không chỉ là tín ngưỡng mà còn là cách giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống.
Tìm hiểu từng vị trong Tam Tòa Thánh Mẫu
Mẫu Thượng Thiên – Đệ Nhất Thánh Mẫu
- Ngự tại cõi Trời, cai quản Thiên giới
- Thường được thờ ở các điện chính, ban thờ trung tâm
- Áo đỏ, mão phượng, tượng trưng cho quyền uy và công danh
Cầu gì với Mẫu Thượng Thiên?
→ Cầu phúc lớn, quan lộc, sự nghiệp thăng tiến
Mẫu Thượng Ngàn – Đệ Nhị Thánh Mẫu
- Ngự Nhạc phủ, cai quản rừng núi, cây cỏ
- Thường mặc áo xanh lá, gắn với thiên nhiên
- Có nhiều sự tích gắn liền với dân tộc Tày – Nùng
Cầu gì với Mẫu Thượng Ngàn?
→ Cầu sức khỏe, bình an, làm ăn phát đạt
Mẫu Thoải – Đệ Tam Thánh Mẫu
- Cai quản Thủy phủ – sông nước
- Mặc áo trắng, tượng trưng cho thanh khiết và tài lộc
- Thờ phổ biến ở các vùng ven sông, vùng châu thổ
Cầu gì với Mẫu Thoải?
→ Cầu tài lộc, hóa giải tai ương, chữa bệnh
Tranh thờ Tam Tòa Thánh Mẫu – Hình ảnh linh thiêng trên bàn thờ
Tranh Tam Tòa là gì?
Tranh thờ Tam Tòa là hình vẽ ba vị Thánh Mẫu ngồi trên ngai vàng, uy nghiêm, áo choàng theo màu đặc trưng (đỏ – xanh – trắng), thường kèm theo hai bên hầu cận.
Màu sắc – Biểu tượng riêng của từng vị Mẫu
| Vị Mẫu | Màu áo truyền thống | Tượng trưng cho |
|---|---|---|
| Mẫu Thượng Thiên | Màu đỏ | Trời – Quyền lực – Công danh |
| Mẫu Thượng Ngàn | Màu xanh lá | Rừng – Thiên nhiên – Sức sống |
| Mẫu Thoải | Màu trắng | Nước – Tài lộc – Thanh tịnh |
Nên chọn tranh hay tượng?
- Tranh thờ phù hợp không gian nhỏ, bàn thờ gia đình
- Tượng Tam Tòa thích hợp tại phủ, điện lớn hoặc thờ chính điện
Cách thờ Tam Tòa Thánh Mẫu chuẩn mực, linh ứng
Vị trí đặt tranh hoặc tượng
- Đặt chính giữa ban thờ Mẫu, trên cao
- Tranh hoặc tượng phải quay mặt ra cửa chính hoặc hướng đẹp phong thủy
- Phía trước là bát hương, lọ hoa, mâm lễ
Có cần khai quang khi thờ?
- Nếu là tượng hoặc tranh gỗ son thếp, nên làm lễ khai quang
- Tranh in thông thường có thể khai lễ nhập điện nhẹ với thầy cúng uy tín
Chọn tranh Tam Tòa Thánh Mẫu – Những yếu tố cần lưu ý
Về chất liệu
- Tranh vẽ tay: cổ truyền, mang hồn Việt
- Tranh in UV trên gỗ: hiện đại, bền đẹp, phù hợp thờ tại gia
- Tranh sơn son thếp vàng: cao cấp, dùng trong phủ lớn
Về kích thước
- Tranh nhỏ: 40×60 cm → bàn thờ gia đình
- Tranh trung bình: 60×90 cm
- Tranh lớn: 81×120 cm → phủ, điện, nhà thờ họ
Những điều nên và không nên khi thờ Tam Tòa Thánh Mẫu
Những điều cần tránh
- Treo sai thứ tự Mẫu: phải theo Đệ Nhất – Nhị – Tam
- Đặt tranh gần nhà vệ sinh, dưới gầm cầu thang
- Sử dụng tranh lẫn lộn trang phục hoặc hình thức không rõ ràng
Những việc nên làm
- Thắp hương vào ngày mùng 1, rằm, ngày vía Mẫu
- Đổi hoa tươi, lau dọn bàn thờ sạch sẽ định kỳ
- Dâng lễ chay, dâng văn khấn theo nghi lễ chuẩn
Các ngày vía Tam Tòa Thánh Mẫu quan trọng trong năm
| Vị Mẫu | Ngày vía âm lịch | Địa điểm thờ chính |
|---|---|---|
| Mẫu Thượng Thiên | 3 tháng 3 | Phủ Giày – Nam Định |
| Mẫu Thượng Ngàn | 20 tháng 3 | Đền Bắc Lệ – Lạng Sơn |
| Mẫu Thoải | 13 tháng 7 | Đền Dầm – Hưng Yên |
Đền phủ nổi tiếng thờ Tam Tòa Thánh Mẫu
- Phủ Giày (Nam Định) – Thờ Mẫu Liễu Hạnh – Đệ Nhất
- Đền Bắc Lệ (Lạng Sơn) – Linh thiêng Mẫu Thượng Ngàn
- Đền Dầm (Hưng Yên) – Mẫu Thoải linh ứng
- Phủ Tây Hồ (Hà Nội) – Phổ biến với người dân Thủ đô
Giữ vững đức tin – Giữ lấy phúc đức
Thờ Tam Tòa Thánh Mẫu là cách người Việt hướng về cội nguồn, tri ân Mẹ thiên nhiên – Mẹ sinh thành – Mẹ che chở. Dù thời gian có đổi thay, nhưng tín ngưỡng Mẫu vẫn còn nguyên giá trị: nâng đỡ tâm linh – ban phúc lộc – giữ gìn hồn Việt.
Bạn đã có tranh thờ Tam Tòa Thánh Mẫu chuẩn chỉnh chưa? Bàn thờ có đủ ba vị Mẫu để kết nối với Trời – Rừng – Nước – linh hồn của đất Việt?
Nếu bạn đang tìm mua hoặc đặt làm các mẫu đồ thờ cúng tâm linh, tượng Phật, tượng thờ Tứ Phủ Đạo Mẫu bằng gỗ, sơn son thếp vàng tinh xảo chuẩn Sơn Đồng, hãy liên hệ: 0901 701 102 hoặc ghé làng nghề Sơn Đồng, Hà Nội để được tư vấn tận tình và chiêm ngưỡng trực tiếp các mẫu đẹp nhất.