Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn – Vị Mẫu cai quản miền rừng thiêng, ban tài lộc, phù hộ bình an cho người dân và tín chủ khắp mọi miền.
Từ thuở xa xưa, người Việt ta đã có niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh của tự nhiên – trời, đất, sông, núi – và hình thành nên tín ngưỡng Tứ Phủ linh thiêng. Trong đó, Mẫu Thượng Ngàn, còn gọi là Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn, là vị thánh mẫu biểu trưng cho rừng núi – nơi khởi nguyên sự sống, nơi dưỡng khí cho cả đất trời.
Bạn đã từng đến đền Bắc Lệ, Suối Mỡ, từng thấy bóng dáng một người mẹ khoác áo xanh, đội mũ hoa rừng, tay cầm quạt hoặc kiếm trong giá hầu đồng? Đó chính là Mẫu Thượng Ngàn – một hình ảnh đầy huyền nhiệm, thiêng liêng, ấm áp vô cùng.
Trong bài viết này, Đồ Thờ Tâm Linh sẽ giúp bạn hiểu rõ thân thế Mẫu Đệ Nhị, ý nghĩa thờ cúng, cách lập ban, thỉnh tượng, cũng như những lưu ý tâm linh quan trọng giúp việc thờ Mẫu được linh ứng, gia đạo hưng vượng, phúc lộc dồi dào.
Mẫu Thượng Ngàn là ai? – Thân thế và huyền tích
Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn trong truyền thuyết dân gian
Mẫu Thượng Ngàn là con gái vua Hùng, tên gọi La Bình công chúa, được gả về miền sơn cước. Bà yêu dân, hiểu rừng, giúp dân trồng cây thuốc, đuổi mãnh thú, sống chan hòa với núi rừng. Sau khi mất, hóa thành Thánh Mẫu cai quản rừng thiêng.
Dân gian còn gọi bà là:
- Mẫu Xanh
- Mẫu Rừng
- Mẫu Lâm Tuyền
Vị trí của Mẫu Thượng Ngàn trong hệ thống Tứ Phủ
Trong Tứ Phủ Thánh Mẫu, bốn phủ bao gồm:
- Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên: cai quản trời
- Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn: cai quản núi rừng
- Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ: cai quản sông nước
- Mẫu Đệ Tứ Địa Phủ: cai quản lòng đất
Mẫu Thượng Ngàn đứng thứ hai, biểu trưng cho sức mạnh núi non – cây cỏ – muông thú, là biểu tượng của sự sống trường tồn và che chở.
Ý nghĩa thờ Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn trong tín ngưỡng Tứ Phủ
Vì sao người Việt thờ Mẫu Thượng Ngàn?
Rừng núi – nơi đầy hiểm trở nhưng cũng là nơi nuôi dưỡng con người. Người làm nghề hái thuốc, khai thác lâm sản, thợ rừng hay đi rẫy, buôn bán miền núi đều thờ Mẫu để cầu:
- Tránh tai nạn, thú dữ
- Gặp nhiều may mắn khi đi đường rừng
- Được ban lộc nghề rừng
Mẫu Đệ Nhị – Vị thánh mẫu ban lộc và bình an
Người có căn Mẫu hoặc thành tâm thờ Mẫu thường được:
- Hộ trì sức khỏe, ít ốm đau
- Ban lộc nghề nghiệp, nhất là dược liệu – thương mại miền núi
- Mở đường công danh, phát triển thuận lợi
Tượng Mẫu Thượng Ngàn và cách chọn tượng chuẩn Sơn Đồng
Hình tượng Mẫu Đệ Nhị truyền thống
Tượng Mẫu Thượng Ngàn được khắc họa rất đặc trưng:
- Áo xanh lá cây – biểu trưng rừng thiêng
- Tay cầm kiếm hoặc quạt, đầu đội mũ hoa
- Gương mặt nhân hậu, phúc đức, rạng rỡ
Tượng thường được đặt bên trái bàn thờ Tứ Phủ, đối xứng với Mẫu Thoải (bên phải).
Chọn chất liệu tượng Mẫu phù hợp
Gỗ mít – Lựa chọn linh ứng và bền đẹp
- Gỗ dễ lên màu sơn son thếp vàng
- Không cong vênh, mọt mục theo thời gian
- Gắn liền với tín ngưỡng dân gian
Một số chất liệu khác:
- Gỗ dổi, gỗ vàng tâm: nhẹ, mịn, dễ điêu khắc
- Composite sơn son: giá hợp lý, nhẹ, phù hợp không gian nhỏ
Hướng dẫn lập ban thờ Mẫu Thượng Ngàn tại gia
Cách sắp xếp bàn thờ theo chuẩn Tứ Phủ
Nếu thờ đủ Tứ Phủ
- Mẫu Thượng Ngàn đặt bên trái bàn thờ (hướng nhìn từ ngoài vào)
- Có tượng hoặc ảnh Mẫu riêng, bát hương riêng
- Hoa quả tươi – rượu trắng – đèn nến luôn đầy đủ
Nếu chỉ thờ riêng Mẫu Đệ Nhị
- Dùng án gian hoặc tủ thờ nhỏ
- Tượng đặt ở chính giữa, cao ráo
- Giữ sạch sẽ, thoáng đãng, thắp hương đều đặn
Lễ vật dâng Mẫu
- Trầu cau, chè lam, bánh dày
- Hoa rừng, quả rừng (mít, na, mận, xoài…)
- Ngày lễ chính: 20/3 âm lịch (giỗ Mẫu), 6/3 âm lịch (tiệc Tứ Phủ)
Lên đồng Mẫu Thượng Ngàn – Vẻ đẹp trong nghi lễ hầu bóng
Vị trí trong trình đồng mở phủ
Giá hầu Mẫu Đệ Nhị thường xuất hiện sớm, sau giá Thánh Hoàng. Khi giáng đồng:
- Mẫu mặc áo xanh, múa quạt, ban lộc lá cây, dược liệu
- Đội mũ hoa rừng, múa nhẹ nhàng, từ bi, khoan thai
- Âm nhạc điệu “Giáng Mẫu Thượng Ngàn linh thiêng cõi rừng xanh…”
Ý nghĩa tâm linh của nghi lễ hầu bóng Mẫu
- Là cách người có căn số “giao cảm” với bề trên
- Là hình thức gìn giữ văn hóa múa, nhạc, phục trang cổ
- Là dịp ban phát phúc lộc đến tín chủ
Các đền thờ Mẫu Đệ Nhị linh thiêng trên khắp miền Bắc
Đền Bắc Lệ – Lạng Sơn
- Nơi được coi là ngự chính của Mẫu
- Nằm giữa rừng, không khí linh thiêng, an lành
- Rất đông khách thập phương đổ về vào ngày tiệc Mẫu
Đền Suối Mỡ – Bắc Giang
- Gắn với huyền tích công chúa La Bình
- Nước suối quanh năm mát lành, được xem là “lộc Mẫu”
- Cảnh quan thơ mộng, lễ nghi trang nghiêm
Phủ Dầy – Nam Định
- Trung tâm thờ Tứ Phủ lớn nhất nước
- Có tượng thờ đầy đủ các Mẫu
- Rất nhiều giá đồng giáng Mẫu tại đây trong dịp tháng 3 âm lịch
Những lưu ý quan trọng khi thỉnh tượng và thờ Mẫu
Có cần khai quang điểm nhãn không?
- Rất nên khai quang – điểm nhãn để tượng có linh khí
- Mời thầy có tâm – có căn mở phủ hoặc làm tại đền uy tín
Có cần thờ đủ Tam Tòa hay chỉ thờ riêng Mẫu Thượng Ngàn?
- Nếu có căn số hoặc muốn đầy đủ, nên thờ Tam Tòa Thánh Mẫu
- Nếu chỉ hợp Mẫu Thượng Ngàn, vẫn có thể lập riêng ban Mẫu Đệ Nhị
Bao sái ban thờ và thay lễ như thế nào?
- Mỗi năm nên lau chùi – thay hoa – thay lễ vào dịp giỗ Mẫu
- Dùng rượu gừng, nước thơm ngũ vị để lau tượng
- Giữ bàn thờ sạch sẽ, thanh tịnh là cách giữ lòng thành
Giữ trọn đạo tâm – Đón nhận phúc lành từ Mẫu Thượng Ngàn
Mẫu Thượng Ngàn không chỉ là một vị thánh trong Tứ Phủ mà còn là biểu tượng sống động của lòng mẹ thiên nhiên – dịu dàng mà kiên cường, ấm áp mà bao la. Khi chúng ta thắp nén nhang thơm dâng Mẫu, cũng là lúc lòng ta hướng về cội nguồn – về đạo hiếu, đạo lành, đạo sống biết ơn thiên nhiên và tổ tiên.
“Mẫu về trong ánh rừng xanh
Ban cây, ban thuốc, chở che ân tình”
Hãy giữ gìn bàn thờ Mẫu, giữ gìn đức tin, và bạn sẽ thấy bình an luôn có mặt trong từng nhịp sống của gia đình mình.
Nếu bạn đang tìm mua hoặc đặt làm các mẫu đồ thờ cúng tâm linh, tượng Phật, tượng thờ Tứ Phủ Đạo Mẫu bằng gỗ, sơn son thếp vàng tinh xảo chuẩn Sơn Đồng, hãy liên hệ: 0901 701 102 hoặc ghé làng nghề Sơn Đồng, Hà Nội để được tư vấn tận tình và chiêm ngưỡng trực tiếp các mẫu đẹp nhất.