Làng nghề Sơn Đồng – Cái nôi của nghệ thuật đồ thờ Việt, nơi hội tụ bàn tay tài hoa và đức tin ngàn đời, gìn giữ linh khí văn hóa dân tộc.
Làng nghề Sơn Đồng từ lâu đã trở thành điểm đến quen thuộc với những ai yêu mến văn hóa thờ cúng Việt Nam. Không chỉ nổi danh khắp cả nước, nơi đây còn được coi là “thủ phủ” của nghệ thuật chạm khắc tượng Phật, tượng Thánh, đồ thờ Tứ Phủ, mang đậm hơi thở tâm linh đất Việt. Mỗi sản phẩm làm ra đều kết tinh từ công phu, tấm lòng và niềm tin hướng Phật – Thánh – Thần của người thợ làng nghề Sơn Đồng.
Có bao giờ bạn tự hỏi, vì sao đồ thờ Sơn Đồng lại nổi tiếng, được các đền phủ, chùa chiền khắp nơi đặt làm? Vì sao những pho tượng thờ ở đây nhìn vào đã toát lên thần sắc linh thiêng, khiến ai cũng khởi lòng kính ngưỡng?
Trong bài viết này, Đồ Thờ Tâm Linh sẽ đưa bạn đến với Làng nghề Sơn Đồng, khám phá lịch sử, nghệ thuật, giá trị văn hóa, cách chọn đồ thờ chuẩn, để mỗi pho tượng, mỗi món đồ thờ rước về đều là tinh hoa kết tụ, mang phúc lộc, bình an cho bản thân và gia đạo.
Làng nghề Sơn Đồng – Hành trình hình thành và phát triển qua nghìn năm
Nguồn gốc lâu đời của làng nghề đồ thờ Sơn Đồng
Nhắc đến làng nghề Sơn Đồng, người ta không chỉ nhớ tới một ngôi làng nhỏ ven đô Hà Nội mà còn nhớ đến cái nôi của nghề tạc tượng, làm đồ thờ Sơn Đồng nổi tiếng khắp cả nước. Theo sử sách và lời kể của các cụ cao niên, nghề tạc tượng ở đây đã xuất hiện từ thời Lý – Trần, tức hơn 1000 năm trước. Khi đạo Phật hưng thịnh, chùa chiền xây dựng khắp nơi, vua quan cũng cho lập nhiều đền thờ, phủ thờ, nhu cầu thờ cúng ngày càng lớn, từ đó nghề làm tượng gỗ, đồ thờ phát triển mạnh mẽ.
Người dân Sơn Đồng vốn cần cù, khéo tay, lại có niềm tin sâu sắc vào Phật – Thánh – Thần linh, nên nghề tạc tượng thờ, chạm khắc đồ thờ trở thành nghiệp tổ truyền, cha truyền con nối. Thời đó, tượng Phật, tượng Thánh, đồ thờ được làm hoàn toàn thủ công bằng rìu, đục, dao… không có máy móc hỗ trợ, nhưng từng chi tiết vẫn sắc nét, mềm mại, mang thần thái uy nghiêm, từ bi hoặc oai dũng đúng với đặc trưng của từng vị.
Theo truyền thuyết làng nghề đồ thờ Sơn Đồng, tổ nghề chính là cụ Nguyễn Pháp Vân, người đã truyền dạy cho dân làng cách chọn gỗ mít già, cách tạc tượng giữ thần sắc và nghệ thuật sơn son thếp vàng độc đáo. Ngày nay, đền thờ tổ nghề vẫn được gìn giữ trang nghiêm tại làng, hàng năm con cháu, thợ nghề đều tới dâng hương, tri ân.
Sự phát triển rực rỡ thời hiện đại
Trải qua hàng nghìn năm lịch sử với bao biến cố thăng trầm, chiến tranh loạn lạc, nhưng làng nghề Sơn Đồng vẫn không mất nghề, ngược lại ngày càng phát triển, trở thành trung tâm sản xuất đồ thờ gỗ Sơn Đồng lớn nhất miền Bắc. Hiện nay, khắp xã Sơn Đồng có hàng trăm xưởng sản xuất lớn nhỏ, trải dọc các tuyến đường làng. Mỗi xưởng chuyên một mảng: xưởng làm tượng Phật, xưởng làm tượng Thánh Tứ Phủ, xưởng chạm khắc cửa võng, hoành phi câu đối, cuốn thư… tạo thành một hệ sinh thái nghề thờ cúng vô cùng đa dạng và phong phú.
Bước vào làng nghề Sơn Đồng hôm nay, dễ dàng bắt gặp hình ảnh các nghệ nhân già, thợ trẻ đang miệt mài bên khúc gỗ mít, cẩn thận tạc từng nếp áo, ánh mắt, nét môi cho tượng thờ. Âm thanh đục gõ vang lên như nhịp thở của làng. Mùi gỗ mít, gỗ hương thoang thoảng trong gió, quyện với mùi sơn son thếp vàng, tạo nên bản sắc riêng không lẫn với bất cứ nơi nào.
Điều đáng trân trọng, dù ứng dụng máy cưa, máy tiện để giảm sức lao động, nhưng các khâu quan trọng như tạc mặt, vẽ nhãn, thếp vàng vẫn thực hiện thủ công. Chính vì thế, tượng và đồ thờ Sơn Đồng luôn giữ được hồn cốt truyền thống, cái thần sắc linh thiêng khiến ai nhìn cũng khởi tâm kính ngưỡng.
Ngày nay, ngoài phục vụ các tỉnh thành Việt Nam, nhiều cơ sở trong làng nghề đồ thờ Sơn Đồng còn xuất khẩu tượng Phật, tượng Thánh, đồ thờ gỗ sang Mỹ, Úc, Nhật Bản, góp phần đưa văn hóa thờ cúng Việt Nam lan tỏa ra thế giới.
Đồ thờ Sơn Đồng – Tinh hoa chạm khắc và tâm linh
Đặc trưng nổi bật của đồ thờ Sơn Đồng
Nhắc tới làng nghề Sơn Đồng, không thể không nhắc đến những sản phẩm đồ thờ Sơn Đồng – kết tinh của bàn tay tài hoa, đôi mắt tinh tế và tâm hồn hướng Phật – Thánh – Thần của người thợ. Vậy điều gì làm nên sự đặc biệt của đồ thờ nơi đây, để bất cứ ai khi chiêm ngưỡng cũng phải thốt lên thán phục?
- Chất liệu gỗ quý, chọn lọc kỹ lưỡng
Người thợ Sơn Đồng rất coi trọng khâu chọn gỗ. Gỗ được dùng làm đồ thờ thường là gỗ mít vàng, gỗ dổi, gỗ gụ, gỗ hương. Trong đó, gỗ mít được ưa chuộng nhất khi tạc tượng Phật, tượng Thánh bởi tính chất mềm, dẻo, dễ chạm khắc, mùi thơm dịu nhẹ, ít cong vênh mối mọt. Bên cạnh đó, gỗ hương hay gỗ gụ thường dùng làm hoành phi, câu đối, án gian, cửa võng vì vân đẹp, chắc nặng, thể hiện sự sang trọng, bền lâu.
Theo người thợ làng nghề Sơn Đồng, gỗ không chỉ đơn thuần là nguyên liệu, mà còn mang năng lượng tự nhiên. Một pho tượng được tạc từ gỗ mít già trăm năm sẽ giữ được thần khí bền vững, giúp ban thờ gia tiên thêm phần linh ứng.
- Kỹ thuật chạm khắc tinh xảo, tỉ mỉ từng chi tiết
Điều làm nên thương hiệu đồ thờ Sơn Đồng chính là kỹ thuật chạm khắc tinh vi. Từng họa tiết rồng, phượng, hoa sen, hoa cúc, vân mây đều được đục tay mềm mại, sống động, có chiều sâu. Nhìn vào cửa võng, hoành phi, cuốn thư Sơn Đồng, bạn sẽ thấy nét đục dày mỏng, nổi chìm uyển chuyển, thể hiện trình độ bậc thầy.
Đặc biệt, khuôn mặt tượng Phật – Thánh – Mẫu Tứ Phủ luôn được khắc họa chuẩn mực: Phật hiền từ đức độ, Thánh uy nghi oai phong, Mẫu đoan trang nền nã, Cô Bé Cậu Bé tươi vui lanh lợi. Đây là điều không phải làng nghề nào cũng làm được, vì nó đòi hỏi người thợ phải có tâm – đức – tài, thổi hồn vào gỗ để “gỗ hóa linh”.
- Kỹ thuật sơn son thếp vàng truyền thống
Ngoài chạm khắc, làng nghề đồ thờ Sơn Đồng còn nổi tiếng với kỹ thuật sơn son thếp vàng. Sau khi tạc xong, tượng hoặc đồ thờ được sơn lót nhiều lớp bằng sơn ta truyền thống để giữ độ bền. Sau đó là lớp son đỏ tươi, rồi tới thếp vàng quỳ hoặc dát vàng 9999 theo yêu cầu.
Thợ Sơn Đồng dùng vàng quỳ dát mỏng, áp lên từng chi tiết hoa văn, tạo ánh vàng sang trọng, trang nghiêm nhưng không phô trương. Bề mặt sau đó được phủ lưu ly bóng, bảo vệ lớp vàng, giúp đồ thờ luôn mới đẹp với thời gian. Đây là kỹ thuật đòi hỏi sự khéo léo và kiên nhẫn, chỉ cần sai một động tác sẽ làm rách quỳ vàng, hỏng cả bề mặt.
- Thần thái tượng thờ – Hồn cốt văn hóa Việt
Điều quan trọng nhất trong đồ thờ Sơn Đồng chính là thần thái. Người thợ luôn coi trọng nét mặt, ánh mắt, thế tay, dáng ngồi, dáng đứng… sao cho thể hiện đúng khí chất của từng vị Phật – Thánh – Thần linh. Nhờ vậy, chỉ cần nhìn một pho tượng Phật Di Lặc Sơn Đồng cũng cảm nhận được niềm hỷ lạc, nhìn Quan Âm Sơn Đồng thấy toát lên lòng từ bi cứu khổ, nhìn Mẫu Thượng Ngàn Sơn Đồng lại thấy vẻ đẹp hiền hòa, uy nghiêm.
Chính sự chuẩn mực trong tạo dáng, thần sắc đã khiến làng nghề Sơn Đồng trở thành địa chỉ tin cậy để đặt làm đồ thờ gỗ Sơn Đồng cho các chùa, phủ, đền, điện Tứ Phủ, phủ Mẫu khắp cả nước.
Các sản phẩm nổi bật của làng nghề đồ thờ Sơn Đồng
Không phải ngẫu nhiên mà làng nghề Sơn Đồng được mệnh danh là “thủ phủ đồ thờ Việt Nam”. Nơi đây sản xuất hàng ngàn sản phẩm mỗi năm, phục vụ nhu cầu thờ cúng khắp miền Bắc, miền Trung, miền Nam và xuất khẩu. Trong đó nổi bật nhất gồm:
- Tượng Phật: Phật Thích Ca, Phật Di Đà, Phật Di Lặc, Quan Âm Bồ Tát, Tam Thế Phật, A Di Đà, Địa Tạng Vương Bồ Tát.
- Tượng Thánh – Tứ Phủ: Tượng Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên, Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn, Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ, Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên, Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn, Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ, Chầu Bà, Cô Bé, Cậu Bé…
- Đồ thờ: Hoành phi câu đối, cuốn thư, cửa võng, án gian, ngai thờ, sập thờ, bàn thờ, lư hương, bát hương.
- Tượng thờ dân gian: Đức Thánh Trần Hưng Đạo, Chử Đồng Tử – Tiên Dung, Sơn Tinh, Thủy Tinh, Thánh Gióng, Ông Hoàng Bảy…
Mỗi sản phẩm đều được các nghệ nhân chăm chút đến từng chi tiết nhỏ nhất, không chỉ đảm bảo giá trị thẩm mỹ, mà còn chuẩn mực trong văn hóa thờ cúng Việt.
Đồ thờ Sơn Đồng – Linh hồn của không gian thờ tự Việt
Có thể nói, đồ thờ Sơn Đồng không chỉ là vật phẩm thờ cúng, mà là linh hồn của không gian thờ tự, giúp kết nối con cháu với tiên tổ, Phật Thánh, Thần linh. Mỗi pho tượng, mỗi bộ hoành phi câu đối, cuốn thư cửa võng đặt nơi tôn nghiêm đều mang đến cảm giác bình an, tôn kính, nhắc nhở con cháu giữ trọn đạo hiếu, hướng thiện, tu nhân tích đức.
Nghệ thuật tạc tượng Sơn Đồng – Gìn giữ bí quyết gia truyền
Quy trình tạo nên một pho tượng thờ Sơn Đồng
Để tạo ra một pho tượng thờ chuẩn mực, mang đầy đủ thần thái và giá trị tâm linh, người thợ làng nghề Sơn Đồng phải trải qua một quy trình tỉ mỉ với nhiều công đoạn, kết hợp kỹ thuật, kinh nghiệm và cả cái tâm hướng Phật – Thánh – Thần linh.
- Chọn gỗ – Khởi đầu của sự linh thiêng
Khâu đầu tiên và cũng vô cùng quan trọng trong nghề làm đồ thờ Sơn Đồng là chọn gỗ. Người thợ thường chọn gỗ mít già trên 30 năm tuổi, phần gốc hoặc thân to, ít mắt, thớ mịn, vàng óng, thơm dịu. Gỗ mít không chỉ dễ tạc, ít cong vênh mà còn mang ý nghĩa tâm linh: gắn liền với sự an lạc, no đủ, bền vững. Ngoài gỗ mít, các xưởng đặt làm đồ thờ gỗ Sơn Đồng còn sử dụng gỗ dổi, gỗ gụ, gỗ hương tùy theo yêu cầu và loại tượng thờ.
- Phác thảo – Định hình dáng tượng
Sau khi xẻ gỗ, người thợ tiến hành phác thảo trên khúc gỗ thô. Đây là bước “lên hồn” cho tượng, quyết định tỷ lệ, dáng ngồi, dáng đứng, cử chỉ tay chân sao cho đúng với đặc trưng từng vị Phật – Thánh – Mẫu Tứ Phủ. Phác thảo chuẩn sẽ giúp tượng thờ sau khi hoàn thiện có bố cục hài hòa, đẹp mắt và chuẩn mực phong thủy.
- Tạc chi tiết – Thổi hồn vào gỗ
Đây là công đoạn đòi hỏi tay nghề và tâm huyết bậc nhất. Người thợ dùng dao, đục các loại tỉa từng đường nét: khuôn mặt, ánh mắt, sống mũi, nếp áo, hoa văn trang phục… Tất cả phải mềm mại, uyển chuyển nhưng toát lên thần thái uy nghiêm, từ bi hay hiền hòa theo từng vị.
Nhiều nghệ nhân làng nghề đồ thờ Sơn Đồng chia sẻ, khi tạc tượng Phật Quan Âm, tay phải phải thật khéo để thể hiện được nét từ bi cứu khổ, ánh mắt nhìn xuống chan chứa yêu thương, gương mặt phải đầy đặn, phúc hậu. Khi tạc Quan Lớn Đệ Nhất, gương mặt cần uy nghiêm, dáng ngồi vững chãi, tay cầm hốt lệnh dứt khoát, toát lên oai phong của bậc Thánh quan. Đây là “bí quyết gia truyền” mà mỗi nghệ nhân chỉ truyền dạy cho con cháu tâm huyết nối nghề.
- Sơn lót – Sơn son – Thếp vàng quỳ
Sau khi hoàn thiện mộc, tượng thờ được mài nhẵn, bả sơn lót nhiều lớp để bề mặt mịn màng, bền chắc. Kế đến là lớp sơn son đỏ tươi, biểu tượng cho sự sung túc, may mắn, trường tồn. Cuối cùng, công đoạn thếp vàng quỳ hoặc dát vàng 9999 là tinh hoa đặc sắc nhất của đồ thờ Sơn Đồng.
Người thợ cắt quỳ vàng thành từng miếng nhỏ, dán cẩn thận lên bề mặt sơn son, dùng chổi quét mịn để vàng bám chắc và bóng đều. Đây là kỹ thuật đòi hỏi sự kiên nhẫn, khéo léo và đôi tay “nhẹ như mây”, chỉ cần thở mạnh cũng có thể làm quỳ vàng bay mất. Lớp vàng quỳ dát chuẩn sẽ tạo nên vẻ sang trọng, uy nghiêm cho tượng thờ, đồng thời bảo vệ lớp sơn bên trong, giữ màu sắc bền vững với thời gian.
- Trang điểm – Vẽ mặt – Điểm nhãn
Bước cuối cùng là vẽ mặt, điểm nhãn (mắt) cho tượng. Theo các nghệ nhân làng nghề Sơn Đồng, đây là công đoạn quan trọng nhất, “mang hồn” cho pho tượng. Chỉ cần vẽ sai nét mắt, ánh nhìn, toàn bộ thần thái tượng sẽ mất, trở thành vô hồn.
Để điểm nhãn, người thợ phải thanh tịnh, tay vững, tâm an, mỗi nét vẽ đều gửi gắm sự thành kính với Phật – Thánh – Mẫu. Sau khi vẽ xong, tượng sẽ được làm lễ khai quang để chính thức trở thành pháp tượng linh thiêng, an vị tại bàn thờ, chùa, phủ, đền.
Bí quyết gia truyền – Niềm tự hào của làng nghề Sơn Đồng
Nghề tạc tượng Sơn Đồng không chỉ là nghề mưu sinh mà còn là đạo nghiệp. Mỗi nghệ nhân, thợ giỏi đều coi đây là sứ mệnh tiếp nối cha ông, giữ gìn văn hóa thờ cúng ngàn đời của dân tộc.
Đằng sau mỗi pho tượng thờ Sơn Đồng là bao năm tích lũy kinh nghiệm, rèn luyện tay nghề, học hỏi và lắng nghe các bậc thầy trong làng nghề. Nhiều nghệ nhân đã đạt danh hiệu Nghệ nhân ưu tú, Nghệ nhân nhân dân, góp phần đưa đồ thờ Sơn Đồng lên tầm cao mới, khẳng định vị thế trên bản đồ văn hóa Việt.
Truyền nghề – Giữ lửa làng nghề đồ thờ Sơn Đồng
Ngày nay, dù xã hội hiện đại hóa, nhưng các nghệ nhân Sơn Đồng vẫn miệt mài truyền nghề cho con cháu. Trong mỗi gia đình, người cha, người ông dạy con từ cách cầm đục, cách phân biệt thớ gỗ, cách tạc khuôn mặt sao cho “có thần”, cách giữ cái tâm trong sáng khi làm tượng thờ.
Nhờ đó, làng nghề đồ thờ Sơn Đồng không chỉ giữ vững thương hiệu, mà còn phát triển mạnh mẽ, cung cấp sản phẩm thờ cúng khắp Việt Nam và xuất khẩu quốc tế, lan tỏa văn hóa tâm linh Việt tới bạn bè năm châu.
Vì sao nên đặt làm đồ thờ gỗ Sơn Đồng?
Ngày nay, giữa muôn vàn nơi sản xuất tượng thờ, đồ thờ trên cả nước, nhiều gia chủ, nhà chùa, đền phủ vẫn tin tưởng làng nghề Sơn Đồng khi có nhu cầu đặt làm đồ thờ gỗ Sơn Đồng. Điều gì đã làm nên uy tín vững chắc của đồ thờ Sơn Đồng suốt hàng nghìn năm?
1. Đúng chuẩn mực thờ cúng Việt
Từ xa xưa, làng nghề đồ thờ Sơn Đồng đã nổi tiếng với các pho tượng Phật, tượng Thánh, đồ thờ Tứ Phủ chuẩn quy cách, chuẩn hình tướng và thần thái. Người thợ nơi đây am hiểu sâu sắc Phật pháp, đạo Mẫu, tín ngưỡng dân gian, nhờ vậy từng pho tượng đều được tạo tác đúng chuẩn: tỷ lệ dáng ngồi, dáng đứng, tay ấn, thế cầm bảo vật đều chuẩn theo kinh sách, không bị lệch lạc.
Ví dụ, tượng Phật Quan Âm Sơn Đồng luôn toát lên nét hiền từ, cứu khổ cứu nạn; tượng Quan Lớn Đệ Nhất thờ tại đền phủ mang thần thái oai nghiêm, nghiêm nghị mà độ lượng; tượng Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn lại đằm thắm, phúc hậu, gắn với núi rừng. Đó là giá trị mà không phải nơi nào cũng có thể làm được.
2. Độ bền vượt thời gian
Một lý do khác khiến đồ thờ Sơn Đồng được ưa chuộng là độ bền. Gỗ mít, gỗ dổi, gỗ gụ, gỗ hương được tẩm sấy kỹ, kết hợp quy trình sơn son thếp vàng chuẩn truyền thống, giúp tượng thờ, hoành phi câu đối, cửa võng giữ được màu sắc tươi mới hàng chục năm, thậm chí hàng trăm năm.
Nhiều pho tượng Phật, tượng Thánh tại chùa, phủ ở Bắc Bộ hiện nay vẫn còn nguyên vẹn, sơn son thếp vàng óng ánh sau hàng trăm năm, chứng minh cho tay nghề và uy tín của làng nghề Sơn Đồng.
3. Mang giá trị tâm linh, phong thủy cao
Đối với người Việt, bàn thờ không chỉ là nơi thờ cúng mà còn là chốn linh thiêng kết nối con cháu với tiên tổ, Phật Thánh, Thần linh. Bởi vậy, việc chọn đặt làm đồ thờ gỗ Sơn Đồng chuẩn mực sẽ giúp gia chủ yên tâm về tâm linh, phong thủy, thu hút năng lượng tốt lành, bình an, hưng vượng.
Người thợ Sơn Đồng khi tạc tượng luôn giữ tâm trong sáng, cẩn thận trong từng nét đục, nét vẽ. Họ tin rằng, chỉ khi đặt hết tâm thành vào tượng thờ thì pho tượng ấy mới có hồn, có khí, mới linh ứng phù hộ độ trì cho người thờ phụng.
4. Kỹ thuật chạm khắc và thếp vàng tinh xảo, sang trọng
Không nơi nào có kỹ thuật thếp vàng quỳ tinh xảo, óng ánh sang trọng mà vẫn giữ được nét trang nghiêm, không phô trương thái quá như đồ thờ Sơn Đồng. Người thợ sử dụng vàng quỳ 9999 hoặc dát vàng thật, kết hợp kỹ thuật sơn son đỏ tươi, tạo nên vẻ đẹp sang trọng, tôn nghiêm mà vẫn đậm nét truyền thống.
Nhờ vậy, dù đặt trong không gian thờ tự hiện đại hay cổ truyền, đồ thờ gỗ Sơn Đồng vẫn tỏa sáng, nổi bật và tôn lên giá trị cả không gian thờ cúng.
5. Dễ bảo trì, tu sửa, tân trang
Một ưu điểm khác khi đặt làm đồ thờ Sơn Đồng là dễ bảo trì, tân trang khi cần thiết. Các xưởng đồ thờ tại làng nghề Sơn Đồng đều nhận tu sửa, sơn lại, thếp lại vàng quỳ, đảm bảo sản phẩm sau khi tân trang vẫn giữ nguyên thần thái ban đầu. Đây là điều nhiều nơi sản xuất khác không thể cam kết.
6. Giá trị văn hóa – tâm linh ngàn đời
Cuối cùng, khi thỉnh đồ thờ Sơn Đồng, bạn không chỉ mang về một sản phẩm thờ cúng mà còn rước về cả tinh hoa văn hóa Việt, công sức, tâm huyết của những nghệ nhân tài hoa, lưu giữ giá trị tâm linh ngàn đời ông cha để lại.
Giá đồ thờ Sơn Đồng hiện nay
Khi nhắc đến làng nghề Sơn Đồng, nhiều người thường thắc mắc: “Giá đồ thờ Sơn Đồng có đắt không?”, “Đặt làm đồ thờ gỗ Sơn Đồng thì giá có chênh lệch nhiều so với nơi khác?”. Thực tế, giá đồ thờ Sơn Đồng không rẻ nhưng hoàn toàn xứng đáng với công sức, kỹ thuật và giá trị văn hóa – tâm linh mà sản phẩm mang lại.
Giá đồ thờ Sơn Đồng phụ thuộc vào những yếu tố nào?
- Chất liệu gỗ sử dụng
Giá thành sản phẩm đầu tiên phụ thuộc vào loại gỗ. Các loại gỗ được dùng phổ biến trong làng nghề đồ thờ Sơn Đồng gồm:
- Gỗ mít: giá vừa phải, mùi thơm nhẹ, dễ chạm khắc, ít cong vênh, tuổi thọ cao. Phù hợp làm tượng Phật, tượng Thánh, tượng Mẫu cỡ nhỏ và vừa.
- Gỗ dổi: cao hơn gỗ mít, vân đẹp, chắc chắn, ít mối mọt, bền lâu. Thường dùng làm hoành phi, câu đối, cuốn thư, cửa võng.
- Gỗ gụ: giá khá cao, màu sắc sang trọng, vân mịn, nặng, không mối mọt. Phù hợp làm bàn thờ, ngai thờ, án gian kích thước lớn.
- Gỗ hương: loại cao cấp, thơm, vân rõ nét, màu đẹp, rất bền, giá thành cao nhất. Thường dùng cho sản phẩm đặt hàng sang trọng, đền phủ lớn.
- Kích thước sản phẩm
Cùng một mẫu tượng hoặc đồ thờ, nhưng kích thước khác nhau thì giá cũng chênh lệch đáng kể. Ví dụ:
- Tượng Phật Quan Âm gỗ mít cao 50cm, sơn PU: khoảng 2 – 4 triệu.
- Tượng Phật Quan Âm gỗ mít cao 80cm, sơn son thếp vàng: khoảng 8 – 15 triệu.
- Tượng Phật Di Lặc gỗ mít cao 1m2, sơn son thếp vàng 9999: giá từ 25 – 40 triệu tùy độ tinh xảo và vàng thếp.
- Độ tinh xảo và kỹ thuật thếp vàng
Đây là yếu tố quan trọng quyết định giá trị đồ thờ Sơn Đồng. Tượng hoặc đồ thờ càng tinh xảo, chạm khắc càng nhiều chi tiết, khuôn mặt càng thần thái, thếp vàng 9999 càng nhiều thì giá càng cao. Bởi mỗi chi tiết đó là công sức, thời gian và tâm huyết của người thợ làng nghề.
Ví dụ:
- Tượng Quan Âm sơn PU giá vài triệu.
- Tượng Quan Âm sơn son thếp vàng quỳ Đài Loan giá cao hơn khoảng 20-30%.
- Tượng Quan Âm dát vàng 9999 giá cao gấp đôi hoặc gấp ba nhưng độ bền, vẻ đẹp và giá trị tâm linh cũng cao hơn rất nhiều.
- Sản phẩm sản xuất sẵn hay đặt làm riêng
Tại làng nghề Sơn Đồng, các xưởng thường có sản phẩm mẫu sản xuất sẵn với giá niêm yết rõ ràng. Tuy nhiên, nếu gia chủ đặt làm đồ thờ gỗ Sơn Đồng theo kích thước riêng, dáng riêng, thếp vàng riêng thì giá sẽ cao hơn do thợ phải thiết kế và làm hoàn toàn mới.
Ví dụ:
- Hoành phi câu đối gỗ dổi dài 1m97: giá từ 8 – 12 triệu.
- Hoành phi câu đối gỗ dổi dài 2m3, chạm khắc dày, thếp vàng 9999: giá từ 15 – 20 triệu.
- Cuốn thư gỗ mít sơn son thếp vàng dài 1m97: giá từ 10 – 15 triệu.
- Cửa võng gỗ gụ chạm tứ linh, thếp vàng cao cấp: giá từ 50 – 100 triệu tùy kích thước và độ dày.
Giá đồ thờ Sơn Đồng – Xứng đáng với giá trị tinh hoa
Nhiều người khi mới nghe giá đồ thờ Sơn Đồng thường cho là cao. Nhưng khi đến tận làng nghề Sơn Đồng, chứng kiến quy trình hàng chục công đoạn thủ công, từ chọn gỗ, phác thảo, tạc chi tiết, sơn son, thếp vàng, vẽ mặt… mới hiểu rằng, mỗi sản phẩm là một tác phẩm nghệ thuật.
Đặc biệt, giá không chỉ bao gồm gỗ và công làm, mà còn bao hàm giá trị văn hóa – tâm linh ngàn đời, giá trị phong thủy, và cả uy tín của làng nghề đồ thờ Sơn Đồng được gìn giữ qua bao thế hệ.
Một số lời khuyên khi tham khảo giá và đặt làm đồ thờ Sơn Đồng
- Nên tham khảo ít nhất 2-3 xưởng uy tín tại Sơn Đồng, so sánh chất lượng và giá.
- Hỏi rõ loại gỗ, kỹ thuật sơn son, vàng quỳ hay dát vàng thật.
- Xem trực tiếp sản phẩm mẫu để cảm nhận thần thái, độ tinh xảo trước khi đặt.
- Đặt làm sản phẩm phù hợp kích thước bàn thờ, không nên chọn quá lớn hoặc quá nhỏ gây mất cân đối không gian thờ cúng.
Cách đặt làm đồ thờ Sơn Đồng chuẩn
Nhiều gia chủ, nhà chùa, đền phủ lần đầu tiên tìm đến làng nghề Sơn Đồng thường băn khoăn: “Đặt làm đồ thờ gỗ Sơn Đồng sao cho đúng, đủ, phù hợp và tiết kiệm nhất?”. Dưới đây là những kinh nghiệm quý báu từ chính các nghệ nhân làng nghề đồ thờ Sơn Đồng, giúp bạn tự tin khi thỉnh hoặc đặt làm đồ thờ tại đây.
1. Xác định rõ nhu cầu thờ cúng
Đây là bước đầu tiên quan trọng. Bạn cần xác định rõ:
- Thờ ai? Phật, Thánh, Mẫu Tứ Phủ, gia tiên, hay kết hợp?
- Đặt ở đâu? Ban thờ gia tiên, ban thờ Phật, ban thờ Mẫu, ban thờ Quan Lớn…
- Kích thước không gian thờ cúng? Chiều ngang, cao, sâu của bàn thờ hoặc cung thờ.
Việc xác định rõ sẽ giúp lựa chọn mẫu đồ thờ Sơn Đồng phù hợp, tránh thừa thiếu hoặc phạm kỵ.
2. Chọn chất liệu gỗ phù hợp
Tùy theo nhu cầu và ngân sách, bạn có thể chọn:
- Gỗ mít: Phổ biến nhất, giá vừa phải, nhẹ, dễ di chuyển, ít cong vênh, giữ mùi thơm nhẹ, rất phù hợp tượng Phật, tượng Thánh Tứ Phủ.
- Gỗ dổi: Vân đẹp, chắc chắn, ít mối mọt, thường dùng làm hoành phi câu đối, cuốn thư, cửa võng.
- Gỗ gụ: Sang trọng, nặng, bền, phù hợp án gian, sập thờ, ngai thờ lớn.
- Gỗ hương: Cao cấp, thơm, vân đẹp, bền lâu, giá cao nhưng xứng tầm đền phủ, phủ Mẫu lớn.
Hãy nhờ thợ hoặc nghệ nhân làng nghề Sơn Đồng tư vấn kỹ để chọn loại gỗ phù hợp nhất cho không gian và mục đích thờ cúng.
3. Tham khảo mẫu thực tế tại xưởng
Một kinh nghiệm quan trọng khi đặt làm đồ thờ gỗ Sơn Đồng là nên trực tiếp tới xưởng hoặc cửa hàng trưng bày. Tại đây, bạn sẽ:
- Nhìn tận mắt sản phẩm mẫu.
- So sánh sự khác biệt giữa các dáng tượng, thần thái, đường nét chạm khắc.
- Cảm nhận được “cái hồn” của sản phẩm.
Qua đó, bạn dễ dàng quyết định chọn mẫu nào, kích thước bao nhiêu, chất liệu nào phù hợp và xứng đáng.
4. Đặt làm theo kích thước bàn thờ
Mỗi ban thờ, án gian, tủ thờ đều có kích thước khác nhau. Vì vậy, làng nghề đồ thờ Sơn Đồng luôn khuyên khách hàng:
- Đo kích thước bàn thờ (dài – rộng – cao) trước khi đặt làm tượng thờ hoặc đồ thờ.
- Tượng không nên quá to, che khuất các đồ thờ khác, cũng không nên quá nhỏ gây mất cân đối.
- Hoành phi câu đối, cuốn thư, cửa võng nên đặt theo kích thước chuẩn để tạo sự hài hòa, trang nghiêm.
5. Hỏi rõ quy trình sản xuất – giao hàng – lắp đặt – bảo hành
Khi đặt làm đồ thờ Sơn Đồng, bạn cần lưu ý:
- Thời gian hoàn thành: Tùy sản phẩm, thông thường từ 7 – 30 ngày hoặc lâu hơn với sản phẩm lớn, thếp vàng toàn bộ.
- Vận chuyển: Đa số xưởng nhận giao hàng toàn quốc, lắp đặt tại chỗ, đảm bảo an toàn.
- Bảo hành: Hỏi rõ chế độ bảo hành, thường các xưởng uy tín tại làng nghề Sơn Đồng bảo hành từ 3-5 năm, hỗ trợ tu sửa, thếp vàng lại khi cần.
6. Chọn cơ sở uy tín, nghệ nhân có tâm
Hiện nay, tại làng nghề Sơn Đồng có hàng trăm xưởng sản xuất lớn nhỏ. Để tránh mua phải hàng kém chất lượng, hàng sơn PU giả sơn ta, vàng nhũ giả vàng quỳ, bạn nên:
- Tìm hiểu thông tin xưởng qua website, fanpage, người quen giới thiệu.
- Ưu tiên các cơ sở lâu năm, có nghệ nhân được công nhận danh hiệu Nhà nước.
- Xem trực tiếp sản phẩm thực tế trước khi đặt cọc.
7. Thỉnh tượng và đồ thờ về đúng cách
Cuối cùng, khi tượng hoặc đồ thờ hoàn thiện, nên thỉnh về vào ngày giờ tốt, có thầy hoặc người am hiểu thực hiện nghi thức khai quang điểm nhãn, an vị, giúp đồ thờ phát huy hết công năng tâm linh, mang lại bình an, phúc lộc cho gia đình, chùa, phủ.
Những lưu ý khi thỉnh đồ thờ Sơn Đồng
Thỉnh đồ thờ Sơn Đồng không chỉ là việc mua một sản phẩm mỹ nghệ, mà còn là rước về một pháp tượng, pháp khí linh thiêng. Bởi vậy, ông bà ta xưa nay luôn cẩn trọng trong từng khâu, từ chọn mẫu, chọn ngày giờ, đến cách thờ phụng, để giữ được sự trang nghiêm, tôn kính và mang lại phúc lộc cho gia đạo.
1. Chọn đúng nơi uy tín tại làng nghề Sơn Đồng
Điều đầu tiên cần lưu ý khi đặt làm đồ thờ gỗ Sơn Đồng là chọn đúng xưởng uy tín. Hiện nay, làng nghề Sơn Đồng có hàng trăm cơ sở sản xuất, nhưng không phải nơi nào cũng đảm bảo chất lượng. Bạn nên:
- Tham khảo thông tin qua người quen, thầy chùa, thầy phủ đã từng đặt.
- Xem trực tiếp sản phẩm mẫu để cảm nhận chất lượng gỗ, sơn, thếp vàng, thần thái tượng.
- Hỏi rõ loại gỗ, kỹ thuật sơn son thếp vàng, nguồn gốc vàng quỳ để tránh mua phải hàng giả, kém bền.
2. Kiểm tra kỹ sản phẩm trước khi thỉnh về
Trước khi nhận tượng hoặc đồ thờ, bạn cần:
- Kiểm tra bề mặt gỗ có nứt, cong vênh, mối mọt không.
- Kiểm tra lớp sơn son có phẳng mịn, bóng đều, không bị dính bụi.
- Kiểm tra lớp vàng quỳ dát có đều màu, không bị bong tróc hay hở mép.
- Đặc biệt, quan sát kỹ thần thái tượng thờ Sơn Đồng: khuôn mặt, ánh mắt, miệng, tay ấn phải rõ nét, toát lên nét hiền từ, uy nghi hoặc đôn hậu tùy vị Phật – Thánh – Mẫu.
Nếu phát hiện lỗi, nên yêu cầu xưởng chỉnh sửa trước khi đưa tượng về an vị.
3. Chọn ngày giờ tốt để thỉnh và an vị
Theo quan niệm tâm linh Việt, thỉnh tượng hoặc đồ thờ Sơn Đồng về nhà cần chọn ngày giờ tốt, hợp tuổi gia chủ hoặc người trụ trì chùa, phủ, để mọi sự hanh thông, bình an. Bạn có thể:
- Hỏi thầy cúng, sư thầy, thầy phủ xem ngày giờ tốt.
- Tránh các ngày sát chủ, tam nương, nguyệt kỵ (mùng 5, 14, 23 âm lịch).
4. Thực hiện nghi lễ khai quang – điểm nhãn
Đối với tượng Phật, tượng Thánh, tượng Mẫu, sau khi thỉnh về cần làm lễ khai quang điểm nhãn, còn gọi là “mở mắt” cho tượng, giúp tượng có thần khí, chứng giám lời cầu nguyện của người thờ phụng.
- Lễ khai quang nên nhờ sư thầy, thầy phủ hoặc người am hiểu thực hiện.
- Khi khai quang, gia chủ cần ăn chay tịnh tâm, giữ trang phục chỉnh tề, chuẩn bị bàn thờ sạch sẽ, hương hoa đầy đủ.
5. Bố trí đồ thờ đúng phong thủy
Sau khi làm lễ, cần đặt tượng hoặc đồ thờ Sơn Đồng đúng vị trí theo nguyên tắc phong thủy:
- Tượng Phật đặt nơi cao ráo, trang trọng, hướng mặt ra cửa chính hoặc nơi sáng sủa, tránh đặt ở nơi u ám, ẩm thấp.
- Tượng Thánh, Tứ Phủ, Mẫu đặt theo ngôi vị, không đặt ngang hàng Phật.
- Hoành phi câu đối, cuốn thư, cửa võng treo đúng độ cao, ngay ngắn, tránh xiêu vẹo gây mất trang nghiêm.
6. Giữ gìn, vệ sinh đúng cách
Để đồ thờ Sơn Đồng bền đẹp, phát huy giá trị tâm linh:
- Dùng khăn mềm lau bụi, tránh lau bằng khăn ướt trực tiếp lên sơn son thếp vàng.
- Không để nến, hương rớt tàn lên tượng hoặc đồ thờ, dễ gây cháy xém, hỏng lớp sơn.
- Thường xuyên thay hoa quả, giữ bàn thờ sạch sẽ, thoáng đãng.
7. Giữ tâm thành kính khi thờ phụng
Cuối cùng, yếu tố quan trọng nhất khi thỉnh và thờ đồ thờ Sơn Đồng chính là tấm lòng thành kính. Tượng, hoành phi, câu đối, cuốn thư… chỉ thực sự phát huy giá trị tâm linh khi người thờ phụng giữ được tâm hướng thiện, hiếu kính ông bà tổ tiên, tôn kính Phật – Thánh – Thần linh.
Làng nghề Sơn Đồng trong đời sống hiện đại
Sự chuyển mình để thích ứng với thời đại
Bước sang thế kỷ XXI, xã hội thay đổi từng ngày, nhu cầu thờ cúng, tín ngưỡng của người Việt cũng có nhiều biến chuyển. Tuy nhiên, làng nghề Sơn Đồng vẫn giữ vững được chỗ đứng, thậm chí ngày càng khẳng định vị thế là “thủ phủ đồ thờ Việt Nam”.
Đi dọc các con đường chính của làng, ta dễ dàng bắt gặp những xưởng sản xuất, cửa hàng trưng bày san sát nhau. Tiếng máy cưa, tiếng đục, tiếng gõ hòa cùng mùi gỗ mới, mùi sơn son thếp vàng, tạo nên bản hòa âm của một làng nghề sống động, không bao giờ ngơi nghỉ.
Điều đáng quý là, bên cạnh những nghệ nhân già, ta thấy rất nhiều thợ trẻ, thậm chí những bạn mới ngoài 20 tuổi đang học nghề, giữ nghề. Họ học cha ông cách chọn gỗ, cách tạc tượng, cách sơn son thếp vàng, đồng thời học cách quản lý, bán hàng online, quảng bá sản phẩm lên Facebook, Zalo, website, Shopee, Tiktok… giúp đồ thờ Sơn Đồng tiếp cận khách hàng khắp mọi miền nhanh chóng hơn.
Sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại
Ngày nay, để đáp ứng nhu cầu đa dạng, các nghệ nhân làng nghề đồ thờ Sơn Đồng vẫn giữ nguyên những tinh hoa cổ truyền như:
- Tạc tay khuôn mặt, thếp vàng quỳ, sơn son truyền thống, vẽ mặt – điểm nhãn theo lối xưa.
Nhưng đồng thời, họ cũng:
- Ứng dụng máy cưa, máy bào, máy tiện gỗ để giảm công đoạn nặng nhọc, đảm bảo độ chính xác.
- Sáng tạo mẫu mới phù hợp không gian thờ cúng hiện đại: bàn thờ treo, bàn thờ chung cư kích thước nhỏ nhưng vẫn đầy đủ ý nghĩa tâm linh.
- Sử dụng sơn PU kết hợp sơn son thếp vàng để đa dạng phân khúc giá, đáp ứng nhu cầu từ bình dân tới cao cấp.
Chính sự dung hòa ấy đã giúp đồ thờ Sơn Đồng vừa giữ được hồn xưa, vừa phù hợp lối sống hiện đại.
Đưa thương hiệu đồ thờ Sơn Đồng vươn tầm quốc tế
Không dừng lại ở phục vụ thị trường trong nước, nhiều xưởng sản xuất lớn tại làng nghề Sơn Đồng đã và đang xuất khẩu tượng Phật, tượng Thánh, hoành phi câu đối, cuốn thư, cửa võng sang các nước có cộng đồng người Việt đông như Mỹ, Úc, Canada, Nhật Bản, Hàn Quốc… Các ngôi chùa Việt, phủ Mẫu, đền Thánh tại hải ngoại cũng ưu tiên đặt làm đồ thờ gỗ Sơn Đồng vì tin tưởng tay nghề, thần thái và giá trị tâm linh.
Đó là niềm tự hào không chỉ của riêng người Sơn Đồng, mà còn là niềm tự hào của văn hóa Việt Nam, khi những pho tượng Phật, tượng Thánh Tứ Phủ do nghệ nhân Việt tạc nên, được thờ cúng, được xưng tụng và ngưỡng vọng khắp năm châu.
Giữ lửa nghề – Giữ hồn văn hóa Việt
Điều đáng quý nhất ở làng nghề Sơn Đồng là tinh thần gìn giữ nghề như gìn giữ máu thịt. Dù nhiều thanh niên có thể lựa chọn làm công ty, học nghề khác, nhưng vẫn có những người con trở về học nghề cha ông, tiếp nối dòng chảy đồ thờ Sơn Đồng ngàn năm không ngừng nghỉ.
Họ không chỉ học cách cầm đục, cầm dao, mà còn học cách giữ cái tâm thanh tịnh khi tạc tượng, học cách sống đạo nghĩa, biết ơn tổ tiên và tôn kính Phật – Thánh – Thần linh. Đó chính là cội rễ làm nên uy tín làng nghề đồ thờ Sơn Đồng, giúp nơi đây trường tồn cùng văn hóa tâm linh Việt.
Giữ gìn Làng nghề Sơn Đồng – Giữ gìn cội nguồn tâm linh Việt
Làng nghề Sơn Đồng không chỉ là nơi tạo tác đồ thờ Sơn Đồng tinh xảo, mà còn là chốn lưu giữ hồn cốt văn hóa Việt ngàn năm. Mỗi pho tượng Phật, mỗi tượng Thánh, Mẫu Tứ Phủ, mỗi hoành phi câu đối, cuốn thư cửa võng… đều chứa đựng tâm huyết, tài hoa, và cả đức tin sâu thẳm của người thợ làng nghề.
Nhìn những bàn tay chai sạn miệt mài bên khúc gỗ mít, nghe tiếng đục gõ vang vọng trong xưởng, cảm nhận mùi gỗ thơm hòa cùng mùi sơn son thếp vàng lan tỏa khắp làng, ta mới thấm thía vì sao làng nghề đồ thờ Sơn Đồng vẫn trường tồn suốt hơn 1000 năm. Đó là bởi nơi đây không chỉ làm ra sản phẩm, mà còn thổi hồn văn hóa, nuôi dưỡng đạo hiếu, duy trì niềm tin tâm linh thiêng liêng cho muôn đời con cháu Việt.
Giữa cuộc sống hiện đại đầy biến đổi, có lẽ mỗi chúng ta càng cần gìn giữ những giá trị vĩnh hằng ấy. Để khi nhìn lên bàn thờ, ta vẫn thấy tổ tiên, Phật Thánh, Mẫu Thần linh hiện diện, nhắc nhở ta sống thiện lương, hiếu kính, giữ lấy cội nguồn tâm linh Việt.
Nếu bạn đang tìm mua hoặc đặt làm các mẫu đồ thờ cúng tâm linh, tượng Phật, tượng thờ Tứ Phủ Đạo Mẫu bằng gỗ, sơn son thếp vàng tinh xảo chuẩn Sơn Đồng, hãy liên hệ: 0901 701 102 hoặc ghé làng nghề Sơn Đồng, Hà Nội để được tư vấn tận tình và chiêm ngưỡng trực tiếp các mẫu đẹp nhất.